De term ‘Gaslighting’ komt uit de film Gaslight uit 1944, die is gebaseerd op een toneelstuk uit 1938. In deze film probeert een man zijn vrouw ervan te overtuigen dat haar waarneming onjuist is. Hij doet dit door op willekeurige momenten de gaslampen in huis te dimmen en vervolgens vol te houden dat er niets met het licht aan de hand is. Dit leidt ertoe dat de vrouw steeds meer gaat twijfelen aan haar eigen geestelijke gezondheid.
Gaslighting is dus een vorm van emotionele manipulatie en misbruik. Het is een verborgen, maar veelvoorkomend probleem. De manipulatie is zo subtiel dat het vaak pas duidelijk wordt wanneer het al te laat is. Terwijl de omgeving vaak eerder merkt dat er iets niet klopt, zal de gaslighter proberen zich hiertegen te beschermen. Hoewel gaslighting niet in de DSM-5 staat, wordt het vaak in verband gebracht met narcisme.
Het doel van een gaslighter is controle over jou te krijgen. Omdat dit op een subtiele manier gebeurt, wordt het vaak lange tijd niet opgemerkt. Als slachtoffer, ook wel ‘gaslightee’ genoemd, word je steeds afhankelijker en kun je uiteindelijk gaan geloven dat je je partner nodig hebt om te overleven. Dit komt doordat je bent gaan twijfelen aan je eigen realiteit, geheugen en percepties. Gaslighters kiezen hun slachtoffers vaak uit op bepaalde kenmerken, zoals de neiging om zichzelf weg te cijferen, de wens om voor anderen te zorgen en een sterke mate van empathie. Deze eigenschappen zorgen ervoor dat je je eigen behoeften opzij zet, de ander comfort biedt en confrontaties vermijdt.
Hoe werkt gaslighting?
Gaslighting kan op verschillende manieren plaatsvinden, maar komt vaak neer op de volgende tactieken:
- Ontkennen van de realiteit: gebeurtenissen of uitspraken, zelfs als deze duidelijk hebben plaatsgevonden, worden ontkent. Ze zeggen bijvoorbeeld: “Dat heb ik nooit gezegd,” of “Je hebt het verkeerd begrepen.”
- Minimaliseren van gevoelens: Gaslighters bagatelliseren de emoties van het ander door opmerkingen zoals: “Je overdrijft,” of “Je bent te gevoelig.”
- Verdraaien van informatie: Ze verdraaien gebeurtenissen zo overtuigend dat het ander begint te twijfelen aan zijn of haar eigen herinneringen, wat leidt tot verwarring en onzekerheid.
- Isolatie: er wordt geprobeerd het slachtoffer vaak te isoleren van vrienden en familie, zodat deze geen bevestiging krijgen van hun perceptie van de werkelijkheid. Hierdoor word je nog afhankelijker want je kunt niet op iemand terugvallen.
Voorbeelden van gaslighting:
- Liegen en ontkennen: er wordt herhaaldelijk gelogen en ontkent eerdere uitspraken of gebeurtenissen, en doet dit zo overtuigend dat ze voet bij stuk houden.
- Schuld geven: De gaslighter geeft het slachtoffer de schuld van problemen die zij zelf hebben veroorzaakt, waardoor de ander zich schuldig en verantwoordelijk voelt.
- Twijfel zaaien: een gaslighter zorgt ervoor dat je onzeker wordt over je eigen gedachten en gevoelens, bijvoorbeeld door te zeggen: “Je maakt dingen veel erger dan ze zijn.”
Gevolgen van gaslighting:
- Verlies van zelfvertrouwen: Je begint aan zichzelf te twijfelen en verliest het vertrouwen in zijn of haar eigen oordeel.
- Emotionele uitputting: Door de voortdurende twijfel en onzekerheid kan gaslighting leiden tot angst, depressie en emotionele uitputting. Het gevolg: de ander trekt zich steeds meer terug en uit zich minder.
- Afhankelijkheid: je wordt afhankelijk van de gaslighter om te bepalen wat “echt” is. Na verloop van tijd kan je zelfs gaan geloven dat je niets waard bent zonder de ander, waardoor je je volledig aan hen overgeeft.
Hoe om te gaan met gaslighting?
- Herken de signalen: De eerste stap is bewustwording. Als je merkt dat je constant aan jezelf twijfelt of als iemand je gevoelens en ervaringen steeds ontkent, kan gaslighting de oorzaak zijn.
- Zoek steun: Praat met vrienden of familie die je vertrouwt om bevestiging te krijgen over je eigen waarnemingen. Externe perspectieven kunnen je helpen.
- Documenteer gebeurtenissen: Houd een logboek bij van gebeurtenissen en gesprekken om je herinneringen te valideren en verwarring te voorkomen.
- Stel grenzen: Als je merkt dat iemand je manipuleert, probeer dan duidelijke grenzen te stellen en de controle over je eigen emoties en percepties terug te nemen.
- Overweeg professionele hulp: Een therapeut kan je helpen om de effecten van gaslighting te verwerken en te herstellen van de emotionele schade.
Gaslighting kan ernstige schade toebrengen aan je geestelijke gezondheid en relaties. Het is belangrijk om jezelf te beschermen en actie te ondernemen om uit deze manipulatieve situaties te komen.
