Een persoonlijkheidsstoornis is een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen dat duidelijk afwijkt van de normen en verwachtingen binnen de cultuur van de betrokkene, in veel verschillende situaties aanwezig is en hardnekkig is. Vroeger werden narcist en persoonlijkheidsstoornis apart vernoemd in de DSM V. Tegenwoordig zijn deze twee samengevoegd. Narcist wordt in de volksmond snel ten onrechte gebruikt. Iemand die dominant is of gemene trekjes heeft is niet direct een narcist.
Een narcistische persoonlijkheidsstoornis ontstaat meestal de jeugd, als reactie op nare gebeurtenissen. Vaak ontstaat dit uit emotionele verwarlozing of door geweld van ouders. De reactie van het kind is verschillend. Het ene kind voelt zich waardeloos en het andere kind blaast zijn/haar ego op en vind zichzelf geweldig.
Om gediagnostiseerd te worden, moet je volgens DSM V aan minstens 5 of meer kenmerken ‘voldoen’ dit heet ook wel Classificatiecriteria.
een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid, wat zich kan manifesteren als een overdreven of onrealistisch gevoel van superioriteit, eigenwaarde of bekwaamheid. Ze hebben de neiging om hun eigen capaciteit te overschatten en hun prestaties belangrijker te maken dan ze zijn. Dit komt vaak opschepperig over. Ze zijn verrast als blijkt dat anderen niet zoveel waarde hechten aan hun ‘genialiteit’.
Ze hebben regelmatig fantasieen over grenzeloos succes en macht en kunnen zichzelf hoger inschatten dan bevoorrechte mensen.
Zij geloven dat zij speciaal en uniek zijn en willen graag erkend worden door mensen met een hogere status. Zij geloven dat zij niet begrepen worden door de normale mensen.
mensen met deze stoornis hebben veel bewondering nodig. Hun eigenwaarde is bijna altijd zeer fragiel. Zij worstelen met twijfel aan zichzelf. Door zelfkritiek en gevoel van leegte gaan zij op zoek naar bewondering van anderen. Zij kunnen gepreoccupeerd zijn met hoe goed zij presteren en door hoe positief zij door anderen worden beoordeeld. Zij verwachten een warm welkom en wanneer anderen geen interesse hebben in diens bezittingen kunnen zij hier verbolgen over zijn. Zij hengelen, op een charmante manier constant naar complimenten, ‘Vertel eens waarom heb je voor mij gekozen?’
Zij willen in de watten worden gelegd en zijn meer dan beledigd als dit niet vervult wordt. Zij verwachten te krijgen wat ze willen, nodig denken te hebben ongeacht wat dit voor anderen betekent. Dit gevoel van denken het recht te hebben op een speciale behandeling en een gebrek aan begrip en sensitiviteit, voor de wensen en behoeften van anderen kan resulteren in het (on)bewust exploiteren van anderen.
Vriendschappen en liefdesrelaties gaan zij alleen aan als ze de kans groot achten dat het hen dichter bij hun doelen kan brengen of hun eigenwaarde kan versterken (bv een mooie vrouw bij een middelmatige aantrekkelijke man). Zij kunnen doelbewust gebruik maken van anderen op sociaal, emotioneel, intellectueel of financieel gebied voor hun eigen doeleinden en gewin.
Het ontbreekt hen vaak aan empathie en ze zijn niet bereid om de wensen, subjectieve ervaringen en gevoelens van anderen te erkennen of zich hiermee te identificeren. Zij bezitten vaak wel cognitieve empathie maar een gebrek aan emotionele empathie. Zij kunnen totaal voorbij gaan aan het feit dat zij anderen kwetsen.Als zij wel behoeften, wensen en gevoelens van anderen zien dan is de kans groot dat zij hier met minachting naar kijken. Er is zeker een gebrek aan oprechte wederzijdse belangstelling
Zij zijn vaak afgunstig van anderen en geloven dat anderen jaloers zijn op wat zij bereikt hebben. Zij misgunnen anderen hun successen en of bezittingen en hebben het gevoel dat zijzelf de prestaties, bewondering of privileges meer verdienen dan de ander. Bijdragen van anderen kunnen de grond in geboord worden, vooral als iemand anders wel net lof heeft uitgesproken.
Ze kunnen erg hooghartig zijn en kunnen regelmatig een snobistische, laatdunkende of minzame houding aannemen.
Vanwege de kwetsbare gevoel van eigenwaarde maken mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis zeer gevoelig voor kritiek of een nederlaag. Zij zullen dit niet altijd direct aan de buitenwereld tonen maar door dit soort ervaringen voelen zij zich vernederd beschamend, waardeloos en leeg. Een reactie kan bestaan uit minachting, woede of een brute tegenaanval. Het tegenovergestelde kan ook: ze kunnen zich terugtrekken en een houding van nederigheid aannemen. De interpersoonlijke relaties van deze mensen zijn vaak problematisch doordat zij zichzelf op de voorgrond plaatsen, het gevoel hebben dat zij bijzondere rechten hebben door hun behoefte aan bewondering en door hun relatieve veronachtzaming van de gevoeligheden van anderen.
Hoewel sommige mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis op verschillende niveaus beperkingen in het functioneren ervaren, functioneren veel van hen op hoog niveau. Door hun professionele vaardigheden te combineren met aspecten als zelfbeheersing, stoïcisme, afstand houden tot anderen en weinig informatie geven over zichzelf kunnen deze mensen duurzaam deelnemen aan het leven en zelfs huwelijken en andere sociale verbindingen aangaan. Narcisten vallen op gevoelige en empathische vrouwen en mannen. Mensen met prachtige eigenschappen en waarden als zorgzaamheid, respect, eerlijkheid, openheid. Zorgzaamheid, bijvoorbeeld, zorgt ervoor dat je oog hebt voor de behoefte van anderen.
Het samenleven met een partner met een narcistische persoonlijkheidsstoornis is ontzettend indringend. Het kan vergaande gevolgen hebben. Partners zijn vaak jarenlang geleefd en ongezien gebleven. Het narcistisch slachtoffersyndroom, vanaf nu NSS genoemd, heeft veel overlap met andere psychische stoornissen maar heeft vanwege de grote overlap nog geen officiële diagnose is binnen de Nederlandse GGZ Het is echter voor een eventuele behandeling wel ontzettend belangrijk dat de behandelaar op de hoogte is van een narcistische mishandeling .
De symptomen van NSS zijn heftig:
Uitputting
Je hebt de grens steeds verder opgeschoven.
Je wilt je partner laten zien dat jij het allemaal kan dragen
Je kunt je niet opladen of rust nemen. Je staat altijd aan!
Ook als je ziek bent verwacht de narcist eigenlijk dat jij alle dagelijkse taken uitvoert.
Verwarring
Een leven zonder partner kun je je niet meer voorstellen. Je bent afhankelijk geworden.
Je zoekt zijn/haar liefde en goedkeuring
Je durft niet goed nieuwe dingen te ondernemen omdat je niet goed weet hoe het ontvangen wordt.
Onvoorspelbaarheid
Je weet niet goed hoe hij/zij reageert. Kritiek kun je eigenlijk niet uiten zonder dat er gedoe uit voortkomt.
Er is altijd een groot verschil tussen zeggen en doen. De partner kan vandaag iets liefs zeggen en morgen het tegenovergestelde zeggen.
Je bent hierdoor constant op je hoede en voelt je onveilig
Je wilt je relatie soms wel beëindigen maar je weet niet goed hoe
Schuld
Als er iets misgaat dan heb jij het gedaan. Altijd!
Als jij het leuk hebt gehad, zonder hem/haar voel je afwijzing
Zelfzorg
Je zorgt steeds minder goed voor jezelf. Je eetlust verdwijnt, je verliest contact met vrienden, je doet niets meer aan je uiterlijk
Door zijn/haar manipulatie, is je zelfvertrouwen aangetast.
Twijfel
Alles wat jij zegt wordt niet gehoord en afgewimpeld. Jouw zijn wordt ondermijnd.
Je hoort telkens dat JIJ het probleem bent, waardoor je liever je mond houdt.
Hij/zij zegt dat je hulp nodig hebt omdat je beschadigd of niet goed bij je hoofd bent.
Je voelt minderwaardig
Je voelt dat er dingen niet kloppen maar deze worden altijd, heel overtuigend, weerlegd.
Je hebt het gevoel dat je mensen en situaties niet meer goed kunt beoordelen.
Hulpeloosheid
Je hebt het gevoel met de rug tegen de muur te staan
Je hebt het gevoel dat jouw partner jouw helemaal onder controle heeft.
Je ziet meer beren dan oplossingen op de weg.
Je kun soms overweldigd raken door gevoelens van verdriet.
NB: Er bestaat geen pilletje die een narcistische persoonlijkheidsstoornis oplost. Je kunt het wel blijven bespreken met je partner. Het is belangrijk om in ieder geval voor jezelf, professionele hulp te zoeken.
